Kontynuując tematykę związaną z konkubinatem i związkami partnerskimi dziś skupię się na prawie spadkowym. Niejednokrotnie już wspominałam, że nie istnieje jednolite uregulowanie związków partnerskich, dlatego odpowiedzi na nurtujące nas pytania musimy poszukiwać wśród przepisów regulujących poszczególne gałęzie prawa.
1. Dziedziczenie ustawowe.
Zgodnie z przepisami kodeksu cywilnego w pierwszej kolejności powołane są z ustawy do spadku dzieci spadkodawcy oraz jego małżonek. W kolejnej grupie znajdują się wnuki spadkodawcy. W braku dzieci i wnuków spadek dziedziczą małżonek i rodzice spadkodawcy. Jeżeli jedno z rodziców spadkodawcy nie dożyło otwarcia spadku, udział spadkowy, który by mu przypadał, przypada rodzeństwu spadkodawcy. Jeżeli którekolwiek z rodzeństwa spadkodawcy nie dożyło otwarcia spadku pozostawiając dzieci, udział spadkowy, który by mu przypadał, przypada jego dzieciom. W braku dzieci, małżonka, rodziców, rodzeństwa i dzieci rodzeństwa spadkodawcy cały spadek przypada dziadkom spadkodawcy. Jeżeli któreś z dziadków spadkodawcy nie dożyło otwarcia spadku, udział spadkowy, który by mu przypadał, przypada jego dzieciom. W braku małżonka spadkodawcy i krewnych, powołanych do dziedziczenia z ustawy, spadek przypada w częściach równych tym dzieciom małżonka spadkodawcy, których żadne z rodziców nie dożyło chwili otwarcia spadku. Jeśli natomiast otwarcia spadku nie dożyła żadna z ww. osób najbliższych, spadek przypada gminie ostatniego miejsca zamieszkania spadkodawcy. Jak widać w żadnej kolejności nie powołuje się do dziedziczenia ustawowego partnera czy partnerki spadkodawcy.
2. Testament.
Z powyższych rozważań wynika jednoznacznie, że aby osoby pozostające w związku partnerskim mogły po sobie dziedziczyć muszą sporządzić stosowne testamenty. W jakiej formie można tego dokonać? Kodeks cywilny wyróżnia testamenty zwykłe oraz szczególne. Najprostszą formą testamentu zwykłego jest sporządzenie go w całości własnoręcznie, podpisanie i opatrzenie datą. Brak daty nie pociąga za sobą nieważności testamentu własnoręcznego. Nie może jednak jednak być wątpliwości, co do zdolności spadkodawcy do sporządzenia testamentu, jego treści ani wzajemnego stosunku kilku testamentów. Testament zwykły może być sporządzony w także formie aktu notarialnego. Ostatnią formą testamentu zwykłego jest oświadczenie ustne. Należy go dokonać w obecności dwóch świadków wobec wójta (burmistrza, prezydenta miasta), starosty, marszałka województwa, sekretarza powiatu albo gminy lub kierownika urzędu stanu cywilnego. Jeśli chodzi o testamenty szczególne, to mogą one zostać przybrać formę testamentu ustnego, podróżnego lub wojskowego. Testament szczególny traci moc z upływem sześciu miesięcy od ustania okoliczności, które uzasadniały niezachowanie formy testamentu zwykłego. Wyjątkiem jest sytuacja, jeśli spadkodawca zmarł przed upływem tego terminu.
3. Co z zachowkiem?
Jak wynika z treści art. 991 kc dzieciom, małżonkowi oraz rodzicom spadkodawcy, którzy byliby powołani do spadku z ustawy, należą się, jeżeli uprawniony jest trwale niezdolny do pracy albo jeżeli zstępny uprawniony jest małoletni – dwie trzecie wartości udziału spadkowego, który by mu przypadał przy dziedziczeniu ustawowym, w innych zaś wypadkach – połowa wartości tego udziału (zachowek). Jeżeli uprawniony nie otrzymał należnego mu zachowku bądź w postaci uczynionej przez spadkodawcę darowizny, bądź w postaci powołania do spadku, bądź w postaci zapisu, przysługuje mu przeciwko spadkobiercy roszczenie o zapłatę sumy pieniężnej potrzebnej do pokrycia zachowku albo do jego uzupełnienia. Wobec tego co do zasady ww. grupie będzie przysługiwało uprawnienie do żądania zachowku od spadkobiercy testamentowego.
