Tak jak wspomniałam w poprzednim wpisie obecnie będziemy skupiać się na blogu na tematyce związanej z konkubinatem i związkami partnerskimi. Chociaż nie istnieje jednolite uregulowanie tej kwestii na gruncie prawa rodzinnego – tak jak ma to miejsce w przypadku małżeństwa – to związki nieformalne nie pozostają bez echa. W przepisach poszczególnych gałęzi prawa odnaleźć można różne regulacje dotyczące osób sobie bliskich. Dziś przybliżę Państwu tę tematykę na gruncie prawa karnego.

1. Osoba najbliższa, czyli kto?

Kodeks karny definiuje pojęcie osoby najbliższej. Rozumie pod nim: małżonka, wstępnego, zstępnego, rodzeństwo, powinowatego w tej samej linii lub stopniu, osobę pozostającą w stosunku przysposobienia oraz jej małżonka, a także osobę pozostającą we wspólnym pożyciu. Upraszczając można powiedzieć, że chodzi tu o osoby pozostające w określonych formalnie związkach rodzinnych oraz osoby pozostająca we wspólnym pożyciu. Nie budzi wątpliwości, że w tym ostatnim wypadku chodzi o osoby płci przeciwnej. Sporna pozostawała natomiast kwestia, czy osoby tej samej płci można uznać, za osoby pozostające we wspólnym pożyciu.

2. Co ze związkami jednopłciowymi?

Przez wiele lat sądy ograniczały pojęcie wspólnego pożycia do związku kobiety i mężczyzny. Natomiast z czasem pojawił się pogląd akceptujący związki jednopłciowe. W 2016 r. kwestię tę wyjaśnił Sąd Najwyższy, który w uchwale w sprawie o sygn. akt I KZP 20/15 wskazał, iż “”zawarty w art. 115 § 11 kk zwrot “osoba pozostająca we wspólnym pożyciu” określa osobę, która pozostaje z inną osobą w takiej relacji faktycznej, w której pomiędzy nimi istnieją jednocześnie więzi duchowe (emocjonalne), fizyczne oraz gospodarcze (wspólne gospodarstwo domowe). Ustalenie istnienia takiej relacji, tj. “pozostawania we wspólnym pożyciu”, jest możliwe także wtedy, gdy brak określonego rodzaju więzi jest obiektywnie usprawiedliwiony. Odmienność płci osób pozostających w takiej relacji nie jest warunkiem uznania ich za pozostających we wspólnym pożyciu w rozumieniu art. 115 § 11 kk”.

3. Uprawnienia osoby najbliższej w postępowaniu karnym.

Po pierwsze osoba najbliższa dla oskarżonego może odmówić zeznań. Wynika to jednoznacznie z treści art. 182 kpk. Jednocześnie stanowi wyjątek od zasady, że świadek ma obowiązek złożyć zeznania w sprawie, do której został wezwany. Przepis ten reguluje jednocześnie sytuację byłych małżonków oraz osób, które pozostawały w stosunku przysposobienia. Wskazuje bowiem, że prawo odmowy zeznań trwa mimo ustania małżeństwa lub przysposobienia. Natomiast nie zostali objęci tym uprawnieniem byli konkubenci. Należy zatem uznać, że ich prawo do odmowy zeznań wygasa wraz z zakończeniem związku.

Ponadto zgodnie z art. 183 kpk świadek może uchylić się od odpowiedzi na pytanie, jeżeli udzielenie odpowiedzi mogłoby narazić jego lub osobę dla niego najbliższą na odpowiedzialność za przestępstwo lub przestępstwo skarbowe. Świadek może też żądać, aby przesłuchano go na rozprawie z wyłączeniem jawności, jeżeli treść zeznań mogłaby narazić na hańbę jego lub osobę dla niego najbliższą.

Jeśli mają Państwo jakieś pytania dotyczące tej tematyki, zapraszamy do kontaktu z naszym zespołem. W kolejnych wpisach omówię tematykę związków partnerskich na gruncie innych gałęzi prawa.